Wat is decubitus?

Decubitus, wat is dat precies?

Decubitus is een beschadiging van de huid door druk. Dit ontstaat vaak door langdurige druk, op dezelfde plek. Decubitus komt vooral voor bij mensen die lang op bed liggen of in een rolstoel zitten, en moeilijk zelf van houding kunnen veranderen. Door deze langdurige druk, wordt de huid en het onderliggende weefsel beschadigd.

Decubitus bestaat in diverse gradaties, bijvoorbeeld milde decubitus waar de huid rood wordt. Ernstige decubitus kan leiden tot diepe wonden en worden ook wel doorligplekken, of doorzitplekken genoemd.

Hoe ontstaat decubitus?

Decubitus ontstaat door aanhoudende druk op de huid. Gewoonlijk veranderen we bij liggen of zitten regelmatig van houding zodat hetzelfde stuk huid nooit lang bekneld raakt. Dat doen we ongemerkt, ook in onze slaap.

Decubitus begint met een lichtrode plek waarvan de rode kleur niet weggaat als u erop drukt. Doorligwonden ontstaan op de plekken van de huid waar het lichaam op rust. De plek wordt roder, er ontstaan blaren, en uw huid kan stuk gaan. Dit geeft veel ongemak en pijn. Bij een getinte of donkere huid is een rode verkleuring minder goed te zien. Let dan op andere tekenen zoals een warme, gevoelige plek of een zwelling of verharding onder de huid. Als er niets aan gedaan wordt, kan er een wond ontstaan die groter en dieper wordt.

Als u bij liggen of zitten moeilijk zelf van houding kunt veranderen, dan raakt de huid te lang bekneld. Op de plekken van de huid waar het lichaam op rust, worden de kleine bloedvaten dichtgedrukt. De huid en/of de lagen onder de huid (vet, spieren, pezen, bot) gaan stuk en sterven af. Doorligplekken hebben veel verzorging nodig. Het herstel duurt soms heel lang. Probeer daarom altijd alles te doen om doorliggen te voorkomen.

Decubitus kan veel ongemak en pijn veroorzaken. Doorliggen is groter wanneer u wat ouder wordt, vooral boven de leeftijd van 65 jaar of ouder. Wanneer u vaker en langer op bed moet liggen door een operatie, ziekte of ongeval, kunnen er eerder doorligplekken ontstaan. Wanneer u in bed moeilijk van houding kunt veranderen door pijn, zwakte, (gedeeltelijke) verlamming of coma dan kan decubitus ontstaan.

Wanneer u verlamd of gedeeltelijk verlamd bent dan voelt u niet wanneer uw huis bekneld raakt of schuurt. Wanneer er vaker op een plek uw huid wordt geschuurd, dan wordt uw huid langzaam dunner. Hiermee is uw huid nog kwetsbaarder. Heeft u koorts, waardoor uw transpireert, dan treedt decubitus nog eerder op. Door de wrijving van vocht gaat dit proces sneller.

Decubitus scorelijst

Wanneer het risico op decubitus vroegtijdig wordt herkend, kunnen de juiste preventieve maatregelen worden genomen. Het invullen van een decubitus risico-scorelijst is een goed hulpmiddel. Deze voorspellen hoe groot de kans is op het ontwikkelen van decubitus, maar geen enkele lijst doet dit exact.

Er zijn meerdere risicolijsten, maar de Bradenschaal is het meest bekende hulpmiddel. Hiermee kan het risico op het ontwikkelen van decubitus vroegtijdig worden herkend. Een risico-scorelijst moet in elk geval worden ingevuld, wanneer u afhankelijk wordt van een bed

(bedlederig) of een rolstoel wordt.

De scorelijst wordt samen met de patiënt en de zorgverlener ingevuld. In de Bradenschaal wordt de vochtigheid van de huid bepaald, waarnemingen, mobiliteit, mogelijkheden tot het innemen van voeding en de activiteiten gemeten.

De scores van de uitkomst van de ingevulde AD risicolijst kunnen variëren tussen 6 en 23. De drempelscore bedraagt 18 (een patiënt met een score lager dan 18 wordt beschouwd als een risicopatiënt). Een lage score gaat gepaard met een hoger decubitusrisico.

Tips om decubitus te voorkomen

• Ligt u op uw rug? Leg dan een kussen onder uw onderbenen. Zo drukken de hielen niet op de matras. Tevens zijn er speciale hielkussens hiervoor beschikbaar. Met deze kussens blijft uw hiel of hielen los van het matras of kussen. Zorg dat het hoofdeinde van het bed niet meer dan 30 graden omhoog staat. Staat het hoofdeinde verder omhoog dan komt u in een halfzittende houding waarbij u onderuit glijdt. De huid raakt dan bekneld. Wilt u het hoofdeinde toch iets verder omhoog (halfzittende houding)? Doe dan eerst het voetenuiteinde en dan pas het hoofdeinde omhoog. Zo voorkomt u dat u onderuit schuift.

• Ligt u op uw zij? Gebruik dan een kussen om uw rug te steunen. Zo komt er minder druk op uw zij te staan. Leg ook een kussen tussen de knieën en een tussen de enkels. Of leg de voeten achter elkaar. Dan komt de huid niet in de knel. Een dekenboog voor boven de voeten voorkomt dat de dekens op uw voeten drukken. Laat de dekens los afhangen aan het voeteneinde. Zo zorgt u voor minder druk op de huid.

• Verzorg uw huid goed Verzorg uw huid altijd goed, ook wanneer u geen of nog geen last heeft van decubitus. Wassen kan met lauwwarm water, zonder zeep, of met een speciale zeep die niet ontvet. De huidvetten zijn nodig voor eventueel herstel van uw huid. Heeft u last van een droge schilferige huid? Gebruik dan een vetcrème of zalf zonder parfum erin, bijvoorbeeld vaselinecetomacrogolcrème, vaselinelanettecrème, koelzalf, cetomacrogol- of lanettezalf. Smeer uw huid 1 tot 3 keer per dag voorzichtig in. Parfum kan de huid irriteren.

• Draag zoveel mogelijk schone, droge, gladde of soepele kleding, bij voorkeur katoen. Dit geldt ook voor uw beddengoed. Voorkom oneffenheden, dus let op kruimels, kreukels of plooien in lakens of kleding, gefrommelde onderleggers, infuus- of catheterslangen. Deze drukken op de huid en maken de huid kapot.

• Eet gezond en drink voldoende, ten minste anderhalf liter vocht per dag. Zo voorkomt u dat de huid dun wordt, uitdroogt en kwetsbaar wordt. Zorg dat u regelmatig wat beweegt, voor zover dat mogelijk is. Er zijn ook oefeningen die u op bed of op een stoel kunt doen. Vraag uw huisarts naar geschikte oefeningen. Beweging zorgt voor een betere doorbloeding van de huid.
  
  Ontdekt u tekenen van een doorligplek (een niet-wegdrukbare rode plek)? Dan mag u niet meer op diezelfde plek van de huid liggen of moet u nog vaker van ligging veranderen. De Hydrant aangepaste drinkbeker is het meest verkochte hulpmiddel wanneer u afhankelijk bent van uw bed of rolstoel.

Wat is een anti decubitus kussen?

Een anti-decubitus kussen, of een AD-kussen, is een hulpmiddel tegen decubitus. Dit kan een luchtdoorlatend traagschuimkussen zijn, of een luchtkussen. Deze kussens zijn speciaal ontwikkeld om doorzitten, met name bij de zitbeenderen en uw stuit, te voorkomen of te behandelen wanneer u gedurende de dag veel (verplicht) moet zitten, zoals in een rolstoel, of na een operatie.

Ook wanneer u veel moet liggen, zijn er speciale anti-decubitus matrassen verkrijgbaar. Deze hebben dezelfde werking als AD-kussens, echter geven deze matrassen de juiste ondersteuning voor uw gehele lichaam, en helpt doorliggen voorkomen. Onafhankelijke luchtkamers (secties) in het matras worden afwisselend gevuld door middel van een speciale pomp.